Typische ziektes bij vogels herkennen
Je ziet een vogel in je tuin die raar zit, raar doet, niet wegvliegt als je de buurt komt. Wat doe je dan?
Eigenlijk is het antwoord heel duidelijk: als je een vogel ziet die (vermoedelijk) ziek of gewond is: bel de dierenambulance of de dichtstbijzijnde wildopvang/vogelopvang. Ga nooit zelf dokteren, maar laat het dier ook niet aan zijn lot over. Veel ziektes of verwondingen zijn te verhelpen. ‘De natuur zijn gang laten gaan’ is ook niet fair: het dier is hoogstwaarschijnlijk in de problemen gekomen door problemen die wij als mens hebben veroorzaakt. Dus: bel de dierenambulance of opvang (voor advies).
Raak het dier ook niet aan, pak het niet op of neem het niet mee naar huis. Het dier kan mogelijk een besmettelijke ziekte hebben (bijvoorbeeld vogelgriep). Door het verplaatsen kunnen andere dieren ziek worden, ook de eigen huisdieren.
Hoe herken je een zieke vogel?
Een vogel die zich niet lekker voelt, gaat vaak bol zitten waarbij de veren hoog uitgezet worden. Ze houden de kop vaak laag en zitten dicht tegen de vloer. Het kan ook zijn dat het dier er al ‘dood’ bij ligt, maar nog wel leeft. Vaak is dat het geval bij botulisme. De vogel beweegt amper, vliegt niet weg als je in de buurt komt en eet niet/nauwelijks. Vaak ligt er ook dunne, waterachtige, groenige ontlasting bij.
Meest voorkomende ziektes bij vogels
Het onderstaande overzicht is bij lange na niet compleet, maar geeft de meest voorkomende ziektes weer die vogels in de natuur kunnen hebben die je kunt herkennen. Daarbij wel de kanttekening: de tekst is gebaseerd op ervaring in het werken in een wildopvang en informatie van internet. Het is niet opgesteld door een dierenarts. Er staan ook geen foto’s bij van de zieke dieren, dit omdat die er best naar uit kunnen zien. De foto van dit bericht komt uit Wildopvang Zuid-Holland. Het is een buizerd die met botulisme was binnengekomen. Het dier is hersteld en weer gezond vrijgelaten.
| Ziekte | Wat is het |
| Botulisme | Botulisme wordt veroorzaakt door een gifstof in een bacterie (in stilstaand water) die met warmere temperatuur actief wordt. Watervogels raken verlamd en kunnen verdrinken en komen dan te overlijden. Dieren die overleden watervogels opeten (of de maden die zich in/op het karkas bevinden) kunnen daar ook weer ziek van worden. Dit geldt voor roofvogels, maar ook vossen en marterachtigen. We zien botulisme vaak bij eenden, zwanen, ganzen en roofvogels.
Hoe te herkennen en wat te doen? Dieren liggen stil en lijken al te zijn overleden. De kop wordt als laatste aangetast waardoor deze vaak nog wel iets beweegt. Botulisme is, als de ziekte nog niet te erg zijn vernietigende werk heeft gedaan, te behandelen in een wildopvang/vogelopvang. Daar wordt de gifstof uit het lichaam gespoeld. |
| Het Geel | Het Geel wordt veroorzaakt door een parasiet die in de keelholtes van vogels voor zwellingen zorgt en via de bloedbaan de interne organen aantast. Een dier overlijdt vaak door voedsel- of zuurstoftekort of uitval van de organen. De dieren worden besmet door het drinken van besmet water, door het gevoed worden door de vogelouders en door het eten van nat voer. Het Geel komt vaak voor bij zangvogels, kraaiachtigen en duiven.
Hoe te herkennen en wat te doen? Een dier met het Geel heeft in zijn bek gele, slijmachtige abcessen die er kazig uitzien. Een vogel met het Geel moet zo snel mogelijk naar een opvang waar deze behandeld zal worden met medicijnen. Het is belangrijk om water in de tuin of op balkon dagelijks schoon te maken. De parasiet die Het Geel veroorzaakt, kan door een zieke vogel in het water belanden waar het andere dieren ziek maakt. Zorg er ook voor dat er voer voor de vogels niet nat kan worden. |
| Pokken | Vogelpokken zijn gezwellen en verdikkingen die vaak voorkomen op poten, snavel, kop en op de huid voorkomen van vogels. Pokken worden vaak gezien bij duiven, mezen en kraaiachtigen. De ziekte wordt overgedragen door stekende insecten (zoals muggen) en bloedmijten, maar ook via beschadigde huid of slijmvliezen (bijvoorbeeld bij vechtende duiven), of indirect door gedeelde drink- en eetbakjes.
Hoe te herkennen en wat te doen? Een dier heeft een of meerdere pukkels, puisten, gezwellen. In principe kan een dier genezen van pokken. Pokken op ogen kan een dier blind maken en pokken op een snavel kunnen zo erg worden dat de snavel misvormd raakt en een dier niet meer kan eten. Ook kunnen poten ernstig misvormd raken waardoor een vogel niet meer kan staan. Een vogel met pokken moet altijd naar een opvang voor verzorging. Als de snavel en ogen niet (erg) zijn aangetast, dan kan zo’n besmet dier weer herstellen. |
| Usutu | Usutu is even het land uit geweest, maar sinds medio 2022 zijn de eerste gevallen weer gemeld. Het Usutu-virus wordt overgedragen door muggen. Vooral merels worden slachtoffer van deze ziekte. In de periode van 2017-2019 heeft Usutu veel slachtoffers gemaakt onder de merels waardoor er veel minder merels zijn in ons land.
Hoe te herkennen en wat te doen? Dieren zijn te herkennen doordat ze bol zitten en een slecht verendek hebben. Ze laten zich makkelijk pakken. Usutu is niet besmettelijk. Een ziek dier moet zo snel mogelijk naar een opvang. Er is geen medicijn tegen Usutu. |
| Vogelgriep | Vogelgriep is een zeer ernstige ziekte die door een virus wordt overgedragen. Het kwam in eerste instantie alleen voor bij watervogels, maar er zijn ook al roofvogels en marterachtigen besmet geraakt. Het is een zeer besmettelijke en dodelijke ziekte. Bij een uitbraak in een kolonie, kan de hele kolonie besmet raken en komen te overlijden.
Hoe te herkennen en wat te doen? Een besmet dier is te herkennen aan een blauwe gloed over de ogen, raar draaien met het hoofd, omvallen. Vaak zijn deze verschijnselen pas aan het einde van het ziekteproces te zien. Een dier kan al ziek worden c.q. komen te overlijden binnen 3 uur na besmetting. Belangrijk is om direct een dierenambulance te bellen bij het zien van een ziek dier. Dode dieren dienen gemeld te worden bij de gemeente of DWHC. Kom NOOIT aan een dier die mogelijk besmet is met vogelgriep en hou hond/kat uit de buurt. |
Dode dieren melden
Het DWHC heeft een overzichtelijke pagina wanneer en waar dode dieren gemeld moeten worden.
Deze informatie komt van de website van de DWHC:
Wie ruimt dode in het wild levende dieren op?
Dat is afhankelijk waar het dode wilde dier ligt:
- Tuin, balkon, eigen terrein → Sommige gemeenten hebben een aparte kadaverton op de gemeentewerf. Neem contact op met de gemeente.
- Lokale weg of – water → Gemeente. In sommige gemeenten is het ophalen van wilde dode dieren geregeld via de dierenambulances. Neem contact op met de gemeente.
- Provinciale weg → Provincie
- Provinciaal water → Waterschap (klik hier om het waterschap te zoeken https://www.waterschappen.nl/mijn-waterschap/)
- Rijkswater of (auto)snelweg → Bij gevaarlijke situatie (groot dier op snelweg): bel 112; Niet urgente situaties kunnen gemeld worden bij Rijkswaterstaat via 0800 8002. Zie ook https://www.rijkswaterstaat.nl/nieuws/archief/2022/04/pas-op-voor-wild-op-de-snelweg voor melden via Twitter of contactformulier.
- Langs het spoor → ProRail (0800 77 67 245)
- Natuurgebied → de beheerder van het gebied.
